İran ve AB Heyeti Türkiye’de Görüşüyor!

İran, bugün Cuma günü Türkiye’de İngiltere, Fransa ve Almanya ile görüşmeler yapıyor. Bu görüşmeler, ABD Başkanı Donald Trump’ın, Washington’un Tahran ile yürüttüğü nükleer program müzakerelerinde bir anlaşmaya yaklaşıldığına dair ipucu vermesinin ertesinde gerçekleşiyor.

İstanbul’da yapılması planlanan bu toplantı, İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi’nin, Avrupalı güçlerin Birleşmiş Milletler yaptırımlarını İran’a yeniden uygulamaya kalkışması halinde “geri dönüşü olmayan sonuçlar” olacağı yönündeki uyarısının ardından geliyor. Bu yaptırımlar, 2015’te büyük güçlerle varılan anlaşma kapsamında kaldırılmıştı.

İngiltere, Fransa ve Almanya, Çin, Rusya ve ABD ile birlikte, resmi adı “Kapsamlı Ortak Eylem Planı” olan anlaşmanın taraflarındandı.

Yıllar süren zorlu müzakereler sonucunda varılan bu anlaşma, Tahran’ın nükleer faaliyetlerini kısıtlamayı ve programının barışçıl olduğunu garanti altına almayı, karşılığında ise İran’a uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.

2018’de, Trump’ın ilk başkanlık döneminde, ABD tek taraflı olarak 2015 anlaşmasından çekildi ve İslam Cumhuriyeti’ne yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koydu. Bu kapsamda, Tahran’a karşı izlediği “maksimum baskı” politikası çerçevesinde, İran petrolünü satın alan ülkelere yönelik ikincil yaptırımlar da devreye sokuldu.

İran ise, ABD’nin çekilmesinin ardından bir yıl boyunca anlaşmanın tüm şartlarına tam olarak uydu, ancak daha sonra temel yükümlülüklerini kademeli olarak askıya aldı.

Üç Avrupalı güç, şimdi 2015 anlaşmasının bir parçası olan ve İran’ın “anlaşmayı ihlal etmesi” durumunda BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarının otomatik olarak yeniden devreye girmesini sağlayan “snapback” (geri dönüş) mekanizmasını tetikleyip tetiklemeyeceklerini değerlendiriyor. Bu mekanizmayı harekete geçirme süresi Ekim 2025’te sona eriyor.

Arakcı, böyle bir adımın “doğrudan Avrupa’yı etkileyecek küresel bir nükleer yayılma krizine yol açabileceği” uyarısında bulundu. Ancak aynı zamanda, Fransa’nın Le Point dergisinde yayınlanan bir makalede, İran’ın Avrupa ile ilişkilerinde “yeni bir sayfa açmaya hazır olduğunu” vurguladı.

Arakçi, Avrupalılarla yapılacak görüşmelerin “dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde” olacağını belirtti.

Avrupalı güçlerle yapılacak Cuma günkü toplantı, İran ile ABD arasında geçen hafta gerçekleşen ve Tahran’ın “zor ama faydalı”, bir ABD yetkilisinin ise “cesaret verici” olarak nitelendirdiği dördüncü tur görüşmelerin ardından geliyor.

Tahran, barışçıl amaçlarla uranyum zenginleştirme hakkının “tartışmaya açık olmadığı” konusunda ısrar ediyor, ancak zenginleştirme seviyesi ve miktarına geçici kısıtlamalar getirilmesini kabul etmeye hazır olduğunu da vurguluyor.

Çarşamba günü İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami, “İran’ın nükleer teknoloji alanındaki hedeflerinin tamamen şeffaf ve barışçıl olduğunu” söyledi.

İslami, “İran’ın tarih boyunca hiçbir gizli veya açıklanmamış nükleer faaliyeti olmadığını” belirterek, “ülkedeki tüm nükleer faaliyetlerin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile işbirliği içinde ve bu kurumun sürekli denetimi altında yürütüldüğünü” ifade etti.